فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال دوازدهم شماره 4 (پیاپی 48، پاییز 1399)

پیشرفت سریع فن آوری اطلاعات و ارتباطات در دهه های اخیر و تشدید رقابت تجاری بین سازمان ها در جذب و حفظ مشتری به عنوان منبع اصلی مزیت رقابتی در دنیای امروز منجر به پیدایش مفهوم جدیدی به نام مدیریت ارتباط با مشتری گردیده است. این مقاله با توجه به ورود مفاهیم جدیدی همچون تکریم ارباب رجوع، حمایت از مصرف کننده و... در سازمان های ایرانی و لزوم برقراری ارتباط اثربخش بین مخاطب یا مشتری تلاش داردتا چارچوبی برای پیاده سازی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری در سازمان های ایرانی ترسیم نماید. برای رسیدن به این منظور پس از شرح مفاهیم و بسط مباحث مربوط به مدیریت ارتباط با مشتری، مدل ها و الگوهای مطرح در سازمان های امروزی مدنظر قرار گرفته و اجزای مشترک بین آنها در سه حوزه ی فرآیندها، فن آوری و مسایل انسانی استخراج گردیده اند.از طریق مطالعات کتابخانه ای ضرورت پیاده سازی مدل مرور و سپس با مطالعه دانش روز دنیا، چارچوب های پیاده سازی مدیریت ارتباط با مشتری در سازمان های امروزی بررسی و عناصر مشترک بین آنها استخراج گردید؛ با در نظرگرفتن ویژگی های خاص محیط ایران، چارچوبی پیشنهاد شدکه تماما از طریق بررسی متون موضوع پژوهش، مقایسه تطبیقی مطالب و تفکر خلاق به دست آمدند. از طریق مورد کاوی در بانک رفاه کارگران به عنوان یک سازمان خدماتی ایرانی، اطلاعات بیشتری درباره چارچوب پیشنهادی گردآوری و حاصل شد. با توجه به اطلاعات بدست آمده، چارچوب پیشنهادی اصلاح و مدل بهبود یافته به عنوان نتیجه نهایی پژوهش در مصاحبه ی نیمه ساخت یافته با صاحب نظران موضوع به منظور غنی سازی و بهره گیری از نظرات کارشناسان و مدیران اجرایی، مورد ارزیابی قرار گرفت.

شهرداری تهران به عنوان یک نهاد اجتماعی برای تحقق اهداف عالیه خود به سرمایه های انسانی شایسته، دانش محور و مستعد نیاز دارد، در این راستا پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی، به مطالعه سازوکارهای جذب استعدادهای نیروی انسانی در شهرداری تهران پرداخته است. در بخش کیفی، با 10 نفر از مدیران، معاونان و کارشناسان‎ارشد شهرداری تهران و 6 نفر از اعضای هییت علمی دانشگاه، به صورت هدفمند، مصاحبه های عمیق به عمل آمد. برای تحلیل داده ها، از تحلیل تفسیری استفاده شد. روایی یافته های بخش کیفی از طریق بررسی توسط مصاحبه شوندگان و چندسویه نگری منابع داده ها، تایید گردید و برای محاسبه قابلیت اطمینان کدگذاری های انجام شده، از روش پایایی بازآزمون استفاده شد. نتایج پژوهش نشان دادند که سازوکارهای جذب استعدادهای نیروی انسانی در شهرداری تهران؛ شامل وجود فرصت های پیشرفت فردی و شغلی، مزایای رقابتی، شهرت و برند سازمان، تسهیل قوانین اداری، طراحی و استقرار کانون ارزیابی در جذب، وجود برنامه سیستماتیک برای جذب، ساخت گزاره ارزش کارکنان، تدوین شرح شغل و شرایط احراز مشاغل مختلف می باشند.

زنان، به عنوان نیمی از جمعیت، تاثیر مستقیمی در توسعه جامعه دارند. زیرا هدف هر جامعه ای، به حداکثر رساندن رفاه اجتماعی است و رفاه اجتماعی تابعی از درآمد سرانه، توزیع عادلانه درآمد، بهبود سطح امکانات آموزشی، بهداشتی، رفاهی و میزان مشارکت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی مردان و زنان و... می باشد. با توجه به اهمیت نقش اجتماعی زنان هدف اصلی این پژوهش تبیین نقش اجتماعی زنان در آثار داستانی بیژن نجدی بوده است. تحقیق حاضر با رویکرد کیفی است. چرا که در فاز طراحی مدل مفهومی از رویکرد کیفی بهره برده شده است.همچنین، با توجه به اینکه نمونه مورد پژوهش کتب داستانی است لذا این تحقیق یک مطالعه استقرایی و به شیوه اکتشافی و از بابت استراتژی تحقیق از نوع تحلیل مضمون می باشد. مضامین موجود در داستانها مورد بررسی و استخراج قرار می گیرند. جامعه مورد پژوهش در این تحقیق شامل 10 اثر مطرح داستانی بیژن نجدی می باشد.در جهت احصا مولفه ها و زیر مولفه های نقش اجتماعی زنان در آثار داستانی مورد بررسی از طریق نرم افزار تحلیل متنی داده ها (مکس کودا) استفاده شده که مضامین طی سه مرحله کدگذاری توصیفی، کد کذاری تفسیری و یکپارچه سازی دسته بندی و الگوی نهایی احصاء شده است. به تبعیت از فلینت و همکاران (2002)، برای ارزیابی قابل اتکا بودن داده ها و تفسیرها، ترکیبی از معیارهای مورد استفاده در ارزیابی تحقیقات تفسیری  و تحقیقات مبتنی بر روش شناسی نظریه برخاسته از داده ها مورد استفاده قرار گرفت. در این خصوص، معیارهای تحقیقات تفسیری شامل اعتماد پذیری، انتقال پذیری، اتکاپذیری، تصدیق پذیری، و راستی و معیارهای نظریه برخاسته از داده ها شامل تطابق، فهم پذیری، عمومیت و کنترل پذیری ملاک تایید بوده اند. نتایج حاصل از تحلیل مضامین شکل گرفته در متون داستانی تحت مضامین فراگیر و شبکه مضامین نشان داد که ابعاد  چهارگانه نقش خانوادگی ،نقش فرهنگی ،نقش ارزشی و نقش اقتصادی-اجتماعی به عنوان مولفه های اصلی نقش اجتماعی زنان در داستانهای مورد بررسی شناسایی شد. در مجموع این چهار مولفه اصلی با 31 زیر مولفه با 148 مرتبه تکرار بدست آمد.در ضمن بیشترین فراوانی مربوط به زیر مولفه نقش خانوادگی زن در داستانها با فراوانی 65 بار و جایگاه دوم مربوط به زیر مولفه نقش ارزشی زنان در داستانها با فراوانی 42 بار و در جایگاه سوم نقش اقتصادی- اجتماعی با فراوانی 23 بار و در نهایت در جایگاه چهارم و نهایی زیر مولفه نقش فرهنگی زنان با فراوانی 18 بار قرار دارد.

در این مقاله ضمن بررسی این نظام در قالب گات و سازمان جهانی تجارت و تبیین نقش و تاثیر آن در تعامل سازمان با سایر رژیم های حقوق بین الملل، با لحاظ کردن عامل توسعه یافتگی کشورهای عضو، چالش های اساسی آن را شناسایی و جایگاه کشورهای در حال توسعه را در تحول و تکامل آن تحلیل   نموده ایم. با روش اسنادی و پیمایشی با استفاده از اسناد حوزه تحقیق و آمار منتشرشده توسط سازمان جهانی تجارت به بررسی همبستگی میان وضعیت کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته پرداخته شده است. سیستم حل اختلاف، به عنوان ارزشمندترین دارایی نظام نوین تجارت بین الملل، نقش مهمی در اعمال مقررات و ایفای تعهدات این سازمان بر عهده دارد. این نظام، با رویه های خودکار خود و توانایی تجویز اقدامات متقابل تجاری به عنوان مجازات، سازوکار منحصربه فردی ارایه نموده که بر اساس آن، کشورهای عضو می توانند اجرای کامل امتیازات تجاری مذاکره شده را مطالبه نمایند. علی رغم امتیازات درخور توجهی که برای «کشورهای درحال توسعه» در نظر گرفته شده است، بسیاری از این کشورها مشارکت و بهره مندی شایسته ای از آن نداشته اند. در سال های اخیر حضور کشورهای درحال توسعه در این نظام پررنگ تر شده است، اما همچنان کشورهای  توسعه یافته به طور معناداری حضور و بهره مندی بیشتری از آن دارند. فقدان سیستم منسجم اقتصادی و هزینه‎بر بودن دعاوی، محدودیت ظرفیت حقوقی و کمبود منابع مالی، عدم اطلاعات و تجربه ناکافی کشورهای درحال توسعه؛ اقتصاد قوی و قدرت نفوذ کشورهای توسعه یافته ازجمله دلایل این مسئله هستند.

مدیریت پسماند یکی از ضروریات جامعه شهری امروزی و توسعه اجتماعی است، بی شک نگرش و رفتار شهروندان در این زمینه بسیار مهم است و در پیشبرد و کارایی برنامه های مدیریت پسماند نقش مهمی ایفا می کند؛ با توجه به اینکه نگرش عمومی در فضای مدیریت شهری عمدتا مبتنی نقش زنان خصوصا زنان خانه دار در  زمینه پسماندهای خانگی است و بسیاری از برنامه ها برای زنان برنامه ریزی و اجرا می شود؛ این تحقیق با هدف مقایسه زنان و مردان در نگرش و مشارکت در طرح مدیریت پسماند خانگی انجام شده است تا این قضاوت و برنامه ریزی مورد بررسی قرار گیرد. در این مطالعه از پیمایش با تکنیک پرسشنامه حضوری استفاده شده است.جامعه مورد مطالعه شهروندان تهرانی ساکن در منطقه 5 تهران هستند و حجم  نمونه 800 نفر است که  به روش خوشه ای چند مرحله ای از کلیه محلات این منطقه مورد پرسش قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که تفاوت معناداری بین زنان و مردان منطقه 5 شهرداری تهران در میزان آشنایی، ضرورت احساس شده جهت تفکیک پسماندها و بازیافت آنها، میزان احساس وظیفه جهت مشارکت در طرح، میزان تفکیک زباله تر و خشک و میزان تلاش برای تولید زباله کمتر وجود ندارد و تمایل عمومی خوبی صرفنظر از جنسیت در این زمینه وجود دارد که می توان از پتانسیل موجود به خوبی در زمینه مدیریت پسماند بهره جست.

مطالعه حاضر با عنوان بررسی اثربخشی فناوری واقعیت مجازی بر ترس از سخنرانی نوجوانان انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه، کلیه نوجوانان 12 تا 15 ساله شهر تهران بوده است. روش نمونه گیری خوشه ای بود و از یکی از مراکز مشاوره شهر تهران انجام شد. از بین نوجوانانی که برای اختلالات رفتاری و روانشناختی به مرکز مراجعه می کردند، 30 نفر از افرادی که به دلایل هراس اجتماعی، اختلالات روابط اجتماعی مراجعه کرده بودند انتخاب شدند. سپس 15 نفر به صورت تصادفی در گروه آزمایش و 15 نفر دیگر در گروه کنترل قرار گرفتند. در ابتدا از هر دو گروه پیش آزمون به عمل آمد. ابزار گردآوری داده ها عبارت بودند از پرسشنامه اضطراب سخنرانی بارسولومی و هولیهان (2016). سپس 12 جلسه 20 دقیقه ای بازی و فعالیت با دستگاه اکس باکس، روی گروه هدف (آزمایش) انجام شد و در پایان جلسه از دو گروه آزمایش و کنترل پس آزمون به عمل آمد و نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از آزمون فرضیه ها، نتیجه شد که فناوری واقعیت مجازی بر ترس از سخنرانی، اضطراب شناختی، اضطراب رفتاری و اضطراب فیزیولوژیکی تاثیرگذار بوده و  می توان با افزایش حس خودکارامدی و بالا بردن توانمندی در حل مسئله و ایجاد خلاقیت، باعث کاهش سطح اضطراب و هراس شده است.

تحقیق حاضر با هدف« مطالعه تطبیقی  برنامه های توسعه ایران و کره جنوبی  با تاکید بر توسعه اقتصادی -  سیاسی انجام شده است. چارچوب نظری تحقیق برگرفته از نظریات آمارتیاسن ، شیلزوآدریان لفت ویچ است. مطابق با آراء نظری این صاحبنظران بویژه لفت ویچ، دولت های توسعه گرا چند ویژگی دارند اعم از:1- نخبگان توسعه گرا 2-استقلال نسبی دولت 3-قدرت دیوان سالارانه 4-جامعه ضعیف مدنی 5-بستر بین المللی. روش تحقیق تطبیقی - تاریخی انجام شده است و تکنیک مورد استفاده؛ فیش برداری و اسناد و آمارهای موجود بوده است .یافته های پژوهش نشان دادند موانع و بازدارندگی ها در برنامه ها توسعه ایران عبارتند از نبود تعریف روش از توسعه برنامه،تعدد اهداف و انعطاف پذیری برنامه ها، نظام آماری و اطلاعات غیر شفاف و ناکارآمد، برنامه های بلندپروازانه و غیر واقعیف فقدان نگاه آینده شناسی در تدوین برنامه توسعه، مشخص نبودن اولویت ها،فقدان استراتژی توسعه صنعتی، عدم مشارکت در بخش خصوصی، است همچنین  نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که در مسیر توسعه کره جنوبی، توجه به زیرساخت های توسعه، اهمیت دادن به آموزش و پرورش و تعلیم نیروی کار، توجه به رابطه صحیح بین دولت و بخش خصوصی، اصلاح سیستم پولی و مالی متناسب با توسعه، استراتژی تشویق و توسعه  صادرات، در اولویت قرار داشته است. از سوی دیگر در کشور ایران، زمان بر بودن فرآیند بازگشت ثبات و آرامش به عرصه سیاسی  همواره مانعی بزرگ بر سر راه رشد و بالندگی و توسعه اقتصادی به حساب می آید. تغییرات مدیریت سیاسی و ایدیولوژیک و به عبارت جامع تر توسعه سیاسی در نحوه تعریف و اداره سیستم اقتصادی از قبیل جهش از اقتصاد خصوصی به دولتی نوسان های شدیدی بر روند اقتصاد تحمیل نموده است. به همین دلیل در مقایسه دو کشور مورد مطالعه می توان نتیجه گرفت که ایران در روند توسعه اقتصادی- سیاسی  کامیابی مورد انتظار را نداشته است.

هدف تحقیق حاضربررسی رابطه توسعه ی پایدار اجتماعی و حس تعلق مکانی در شهر بروجرد است. به منظور سنجش توسعه پایدار اجتماعی از سه شاخص مشارکت شهروندی، کیفیت محیط زندگی و دسترسی به منابع و امکانات استفاده گردید. روش پژوهش با توجه به موضوع تحقیق، توصیفی-پیمایشی بوده و جامعه آماری شهروندان مقیم شهر بروجرد هستند که در آخرین سرشماری سال 1395 تعداد 326452 نفر برآورد شده است.حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 384 نفر تعیین گردید. نمونه گیری در این پژوهش با نمونه گیری به روش خوشه ای انجام گرفته است.ابزار گردآوری داده در این تحقیق شامل پرسشنامه محقق ساخته است که بین حجم نمونه توزیع شده و پس از جمع آوری، داده های آنها با استفاده از تحلیل های آماری از قبیل آزمون های کولموگروف اسمیرنوف، همبستگی و رگرسیون با کمک نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین هر سه مولفه توسعه پایدار اجتماعی و حس تعلق مکانی شهروندان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده می توان بیان داشت که برای بهبود حس تعلق مکانی شهروندان بایستی به بهبود شاخص های توسعه اجتماعی توجه ویژه نمود.

امروزه انقلاب ها دیگر به عنوان پدیده های نادر تاریخی محسوب نمی شوند. زنجیره ای از انقلاب های سیاسی تاکنون جهان را در نوردیده است که آخرین آن انقلاب در کشورهای عربی در سال 2011 بوده است. علل متعددی در وقوع این انقلابها موثر بوده است. این مقاله با هدف بررسی علل اجتماعی انقلاب ها و به طور مشخص  تاثیر فرایند توسعه اقتصادی و اجتماعی(نوسازی)  بر انقلاب ها به نگارش در آمده است و سوال اصلی آن ناظر به همین هدف است؛ یعنی فرایند توسعه اقتصادی - اجتماعی چه تاثیری بر وقوع انقلاب ها دارد؟ پاسخ به این پرسش با کمک دستگاه نظری برآمده از نظریه های اجتماعی انقلابها و با بهره گیری از روش تطبیقی تاریخی (کیفی) از طریق مطالعه انقلاب اسلامی ایران و انقلاب های تونس، مصر، لیبی و یمن بیانگر آن است که علیرغم اهمیت فرایند، گستره و سرعت توسعه اقتصادی - اجتماعی در وقوع انقلاب ها، این شرط علی نمی تواند تمایزی روشن میان کشورهایی که در آنها انقلاب رخ داده و آنهایی که رخ نداده است (در اینجا مراکش و الجزایر) ایجاد کند.چرا که در بسیاری از شاخص های ده گانه توسعه اقتصادی - اجتماعی، که در این تحقیق مورد سنجش قرار گرفته اند، وضعیت کشورهایی که در آنها انقلاب رخ نداده است حتی بهتر (= مستعدتر برای وقوع انقلاب) از کشورهای انقلابی بوده است. لذا می توان گفت توسعه اقتصادی - اجتماعی و سطوح آن، پیامدهای متفاوتی در کشورهای مختلف در ارتباط با وقوع/عدم وقوع انقلاب داشته است.

بازآفرینی شهری به عنوان یک واژه عام که مفاهیم دیگری نظیر بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان بخشی بافت های فرسوده را در فضاهای عمومی شهری در بر می گیرد، به کار می رود. از طرفی فضای شهری بستری مناسب برای فعالیت های شهری و مکانی برای تعاملات اجتماعی و زمینه ساز شکل گیری و توسعه سرمایه اجتماعی به شمار می آیند. توسعه سرمایه اجتماعی موجب تقویت ارزش هایی مانند همبستگی، یکدلی، اتحاد، همکاری و مشارکت همگانی می شود هدف این مقاله مطالعه تاثیر بازآفرینی شهری بر توسعه، پیشرفت و ارتقای سرمایه اجتماعی،با بررسی نمونه موردی باز آفرینی پیاده راه عالی قاپو در شهر اردبیل می باشد. در این مرحله، ابتدا داده های مورد نیاز با استفاده از روش مطالعاتی پیمایشی و از طریق تکنیک پرسشنامه (دو پرسشنامه محقق ساخته، یکی پرسشنامه سرمایه اجتماعی و دیگری پرسشنامه بازآفرینی شهری)، از جامعه آماری منتخب جمع آوری شده، پس از دسته بندی و استخراج، با روش های معمول آماری و استفاده از نرم افزار  SPSS، مورد سنجش و تحلیل دقیق علمی قرار گرفتند. جامعه آماری این تحقیق، با مصاحبه از افراد بالای 18 تا 60 سال، با اشکال مختلف اشغال فضا مانند استفاده، سکونت وکار در پیاده راه عالی قاپوی اردبیل و در فصول بهار و تابستان سال 99-1398 انتخاب شده است. انتخاب130  نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بازآفرینی شهری پیاده راه عالی قاپو در اردبیل بر توسعه سرمایه اجتماعی تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

هر چند قاعده استاپل ریشه در حقوق غرب و به طور دقیق تر در کامن لا دارد اما در حقوق ایران نیز با اینکه نامی از آن برده نشده، کارکردهای آن در مواد متعدد قانونی و نگاه قانونگذاران در جهت حفظ امنیت در معاملات غیر قابل انکار است. قاعده بودن استاپل ویژگی هایی چون الزام آور بودن، کلی بودن و اجتماعی بودن را به آن می بخشد و در تعریف آن دکترین حقوق هر یک به بیان ویژگی هایی از این قاعده پرداخته اند و ارایه تعریفی جامع  از استاپل کار ساده ای نیست. همچنین این قاعده در موارد متعدد نقش قواعد فقهی و حقوقی متعددی را از جمله قاعده لا ضرر،ممنوعیت انکار پس از اقرار، ممنوعیت رجوع از ایجاب ایفا می نماید.در نهایت با توجه به لزوم برقراری استحکام در روابط حقوقی و ایجاد نظم در جامعه، از هر ابزاری در این مسیر می توان بهره جست که استاپل در رسمیت بخشیدن به آن در قالب قانونگذاری یکی از آن ابزارها می باشد.

هدف اصلی از این پژوهش بررسی رابطه میان پایگاه اجتماعی - اقتصادی و میزان شناخت و آگاهی از حقوق شهروندی در پنج حوزه حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی- اجتماعی، جنسیتی و فرهنگی در میان دانشجویان دانشگاه های شهر دزفول در سال تحصیلی 98-97 است. روش تحقیق پیمایشی بوده و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه 400 نفری تعیین گردید. روش نمونه گیری سهمیه ای تصادفی بوده و از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده گردیده است. تجزیه وتحلیل یافته ها افزون بر آمار توصیفی، ضریب همبستگی اسپیرمن، آزمون t، آنالیز واریانس، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که بین پایگاه اقتصادی - اجتماعی و میزان شناخت از حقوق شهروندی رابطه معناداری وجود دارد. در این میان بیشترین تاثیر را میزان تحصیلات و جنسیت داشته و میان سن، وضعیت اشتغال و درآمد با میزان آگاهی از حقوق شهروندی رابطه معناداری مشاهده نشد.